Wat als je kon zien hoe het landschap verandert als een aandeel stijgt of daalt? Dat is de idee achter een installatie van de Britse kunstenares Anna Ridler.
Voor veel mensen lijkt de beurs ver weg van de wereld om ons heen. Dat komt deels door de taal en beelden die we gebruiken als we het over aandelen hebben. ‘Als je denkt aan een koers die stijgt of daalt, zie je spontaan een grafiek voor je met een lijn die omhoog of omlaag gaat’, zegt de Britse kunstenares Anna Ridler.
‘Het gebruik van zulke koersgrafieken is pas honderd jaar geleden geïntroduceerd, maar we zijn het zo gewoon geraakt om in dat abstracte beeld te denken dat we er ons weinig anders bij kunnen voorstellen. Terwijl het net vaak om tastbare dingen gaat. Dingen die je leerlijk ziet veranderen in het landschap. Er komen windmolens bij, fabrieken worden gebouwd of verdwijnen weer.’
Geprikkeld door die idee werkte de 37-jarige Ridler de voorbije zes maanden aan een installatie die net dat toont. Tijdens een booocht van de haven van Gent naar de Noordzee maakte ze honderden foto’s van de oevers van het 31 kilometer lange kanaal Gent-Terneuzen. Elke fabriek, elk huis en elk stukje natuur dat ze passeerde, bracht ze in beeld. ‘Zelfs een drijvend hotel voor asielzoekers.’
Nasdaq
Dat leverde een gigantische fotocollage van bijna vijf meter op die de hele economie langs het kanaal vanuit een ongewoon perspectief in kaart brengt. ‘Met Google Street View kan je dat niet’, zegt ze. ‘Het was mijn eerste idee, maar er zijn hiaten in, en soms is het water niet te zien.
Vervolgens werd alles wat te zien was op de foto’s getagd: windmolen, energiecentrale, bouwbedrijf, chemiefabriek, appartementsgebouw, weide. Zo kreeg ze categorieën die ze kon koppelen aan aandelen op de beurs. Dat leverde een installatie op waarbij je het beeld van de oevers van het kanaal ziet veranderen naarmate de beurskoersen bewegen. Stijgen de energie-aandelen? Dan zie je meer beelden van windmolens en energiecentrales. Of omgekeerd.
De installatie, werd voor het eerst tentoongesteld te Bozar als onderdeel van de tentoonstelling Faces of Water. ‘Ik wilde eerst met de data van de Brusselse beurs werken’, zegt ze. ‘Maar er was niet genoeg beweging om het interessant te maken, dus heb ik gegevens van de Amerikaanse Nasdaq gebruikt. Aangezien er best wel wat grote internationale bedrijven langs het kanaal zien, leek dat toepasselijk.’ Om het technisch haalbaar te maken, zijn de koersbewegingen niet realtime maar van een maand geleden.
‘Maar het was me er vooral om te doen een nieuwe beeldtaal te maken’, zegt ze. ‘Een beeldtaal die een emotionelere connectie creëert. Ik vind het een uitdaging financiële verhalen anders te vertellen dan op de geijkte manier. Met een Ridler-terminal in de plaats van een Bloomberg-terminal, zeg maar. Dat vind ik een leuk idee.’
Wikileaks-romances
Ridler, die Engelse literatuur studeerde aan de Universiteit van York, is niet aan haar proefstuk toe. In haar werk gebruikt ze wel vaker technologie – algoritmes, machine learning, blockchain – om op een alternatieve manier te kijken hoe informatie zich verspreidt en welke gevolgen dat heeft.
Voor een kunstwerk over speculatie en hyperkapitalisme bouwde ze een paar jaar geleden in Nederland een installatie waarbij ze de groei van tulpen – verwijzend naar de tulpenmanie in de 17de eeuw – koppelde aan de koers van de bitcoin. Voor een andere installatie scrapete ze – doorzocht ze met digitale zoekmachines – 10.000 pagina’s uit Wikileaks-documenten op zoek naar onwaarschijnlijke liefdesverhalen.
De tentoonstelling in Bozar toont het resultaat van een residentie van zes maanden voor het Europese Starts4Water-programma, een initiatief van de Europese Commissie dat kunstenaars, wetenschappers en bedrijven samenbrengt om na te denken over hoe we duurzamer kunnen omgaan met water. Ridler werd daarbij geselecteerd om in Vlaanderen rond waterkapitalisme te werken. Ze deed dat met de steun van kunstenhogeschool Luca School of Arts en het Brusselse platform Gluon.
‘Water is zo belangrijk in alles wat we doen’, zegt ze. ‘Maar we slagen er moeilijk in dat te vertalen naar welke waarde het heeft. Dat begint letterlijk bij de prijs die je op water moet plakken. Maar het gaat ook om welk belang het heeft voor onze economie. Steden liggen aan belangrijke rivieren, er zijn kanalen gegraven, fabrieken gebouwd naast die kanalen, huizen gezet. Dat waterkapitalisme heeft het hele landschap gevormd, tot rijkdom geleid, noem maar op. Als we dat beter begrijpen, helpt het ons misschien er beter mee om te gaan.’
Duizend jaar
Het einde van de Starts4water-residentie betekent voor Ridler nog niet het einde van haar project. ‘Ik wil nog een stap verder gaan’, zegt ze. ‘Eigenlijk wil ik een beursmodel maken op basis van historische data die duizend jaar teruggaan. Dat is niet makkelijk. Vandaag hebben we elke seconde updates over van alles en nog wat. Voor de laatste 50 en 100 jaar vind je ook nog gemakkelijk data. Maar nog verder terug vind je soms maar een datapunt per jaar of per seizoen. Soms voel ik me echt een detective als ik de bibliotheek in duik.’
Het idee is zo veel mogelijk datasets uit Vlaanderen en andere Europese regio’s te integreren – gaande van de evolutie van het weer, de prijsevoluties van goud, wol en graan tot astrologische informatie. Door op zoek te gaan naar patronen in die data, wil ze een computermodel (een deep time predictive model) trainen om beleggingen te doen. ‘Beursalgoritmes werken vandaag in millisecondes. Die flitshandel contrasteren met het idee van een model van duizend jaar oud vind ik spannend.’
Ook daarvoor wil ze haar Ridler-taal gebruiken: werken met beelden uit de fysieke wereld in de plaats van nullen en eentjes, plussen of minnen. ‘Ik wil alle informatie visualiseren die in het model gaat. Bij financiële modellen krijg je dat anders nooit te zien, dat blijft verborgen. Maar wat als je het tastbaar maakt?’
